Phóng viên: “Góc độ này thật mới mẻ. Xin hãy tiếp tục nói.”

Trần Quý Lương: “Sau này có giấy, thế là xuất hiện khoa cử, tri thức, văn tự, giáo dục bắt đầu phổ biến rộng rãi. Cho đến thời Tống, giấy trở nên phổ biến, thể loại văn học cũng theo đó mà chuyển biến. Từ và khúc của thời Tống trở nên thịnh hành, đây đều là văn học và nghệ thuật đại chúng hơn. Đến thời Minh, giấy càng rẻ, kỹ thuật in ấn cũng tiên tiến hơn. Thế là có tiểu thuyết.”

Phóng viên: “Có thể tổng hợp lại một chút không?”

Trần Quý Lương: “Ha ha. Ta là nói máy tính và phí mạng trước kia đều rất đắt, giống như giáp cốt văn, chuông đỉnh văn, chư tử bách gia từ thời Tiên Tần, là thứ mà chỉ số ít người mới có thể dùng. Thứ đó ắt sẽ mang thuộc tính truyền bá quyền uy, giống như các trang web cổng thông tin đầu những năm 2000. Còn thi ca, từ khúc và tiểu thuyết sau này, thì giống như mạng xã hội hiện tại. Ai ai cũng có thể sáng tác, ai ai cũng có thể truyền bá.”

Phóng viên: “Rất có lý, đọc sử có thể minh trí.”